Czy wiecie, że badania pokazują, że wśród czynników ryzyka zachorowania na raka niewłaściwa dieta jest równie niebezpieczna, jak palenie tytoniu, a istotną przyczyną zgonów w przypadku chorób nowotworowych jest niedożywienie, które występuje nawet u 80% pacjentów (różni się od umiejscowienia nowotworu)?
Ubytek masy ciała w przypadku chorób nowotworowych niejednokrotnie jest uważany za nieodłączny
element choroby. Nieprawidłowe odżywienie może wynikać z niedostatecznego spożycia pokarmów, ale także z niedostatecznego wchłaniania składników pokarmowych, podczas gdy
zapotrzebowanie na te składniki w czasie choroby wzrasta. Występujące w przebiegu choroby nowotworowej wyniszczenie nowotworowe to, tak zwana kacheksja, która obejmuje własnie zmniejszenie przyjmowania pokarmów oraz zaburzenia metabolizmu. Wiąże się ona z obniżeniem masy ciała, anoreksją, nasileniem stanów zapalnych i niedokrwistością oraz rozpadem białek mięśni. Najbardziej narażeni na niedożywienie są chorzy na nowotwory układu pokarmowego (raka trzustki, żołądka, przełyku) oraz pacjenci w podeszłym wieku. Ważne jest wczesne wykrycie tego stanu oraz zostanie podjęcie właściwej profilaktyka i leczenia, co może to sprzyjać zmniejszeniu ryzyka powikłań związanych z chorobą i leczeniem przeciwnowotworowym.
Samo leczenie żywieniowe obejmuje ocenę stanu odżywienia, ocenę zapotrzebowania
chorego na substancje odżywcze określenie zapotrzebowania energetycznego, a także zapotrzebowania na białka, elektrolity, witaminy i pierwiastki śladowe oraz określenie zapotrzebowania na nawodnienie organizmu. Przydatna może tu być także wiedza na temat naturalnych substancji pochodzenia roślinnego i ich wpływu na proces nowotworowy.
Co zatem zaleca się, a czego należałoby unikać w profilaktyce i dietetycznym leczeniu nowotworów?
Występowanie nowotworów związane jest ze stanami zapalnymi w organizmie, stąd wskazanie unikania potraw i przypraw sprzyjających powstawaniu i rozwojowi stanów zapalnych, co będzie wiązać się z ograniczeniem spożycia mięsa i tłuszczów zwierzęcych, kwasów tłuszczowych z grupy Omega 6 (orzechy i oleje roślinne), a także doborem odpowiedniej obróbki termicznej – gotowania, duszenia bez podsmażania, gotowanie na parze.
W diecie powinny się znaleźć produkty o właściwościach antyoksydacyjnych, bogate w błonnik pokarmowy, warzywa kapustowate, pomidory, owoce (w szczególności jagodowe), produkty zawierające kwasy omega-3 (proporcje Omega 6 i Omega 3), zielona herbata, gorzka czekolada, produkty bogate w kwas foliowy, witaminy D3, K, A, C, E, ryboflawina (B2), magnez, wapń, cynk, molibden, selen, białko, warzywa bogate w karoteny.
Unikać należy żywności przypalonej, spleśniałej, ale także serów pleśniowych, potrawy grillowanych nad żarem, żywności zbyt gorącej, wędzonej, smażonej, odsmażanej, odgrzewanej, produktów marynowanych, peklowanych, tłuszczu, szczególnie pochodzącego z tłustych mięs, smalcu, łoju, słoniny, boczku, pełnego mleka, śmietany, tłustych serów ale także podrobów i żółtek jaj. Nie powinno się spożywać alkoholu, orzeszków ziemnych, brazylijskich, pistacjowych, kukurydzy, ryżu, pszenicy, żyta, szczawiu, rabarbaru, ale także wysoko przetworzonych produktów typu fast-food i słodyczy, słodkich soków i napojów gazowanych oraz innych produktów zawierających konserwanty, sztuczne aromaty i barwniki.
Zaleca się więc dietę z ograniczeniem tłuszczu, o umiarkowanej ilości białka, opartą o 4-5 regularnych posiłków przygotowywanych w oparciu o założenia diety lekko strawnej, z wyraźnym ograniczeniem tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i zwiększeniem spożycia warzyw, a tym samym błonnika pokarmowego.
Tłuszcze powinny stanowić ok. 20%
olej rzepakowy, oliwa z oliwek, miękkie margaryny bardzo dobrej jakości, masło, dodawać do już przygotowanych potraw, nie przetwarzać termicznie
białko do 15%
65% węglowodany (warzywa)
poddane przecieraniu, miksowaniu, rozdrabnianiu
Lista wykluczeń jest dość długa, na szczęście jest też lista zaleceń, która obejmuje produkty zawierające naturalne substancje pochodzenia roślinnego, które wywierają wpływ na komórki nowotworowe na wszystkich etapach procesu nowotworowego. Należą do nich, miedzy innymi glukozynolany , sulforafan, indolo-3 karbinol, siarczek diallilu, kwas elagowy, kurkumina,
3-galusan epigalokatechiny, genisteina, resweratrol, likopen, flawonoidy, antyocyjanidyny, kwasy tłuszczowe Omega-3, limoneny, proantyocyjanidyny.
Jakie produkty kryją się za tymi, często nieznanymi nazwami?
To w znacznej większości warzywa kapustne, wśród których króluje niedoceniana brukselka, jarmuż
rukiew wodna, rzepa, kapusta głowiasta, brokuły, kalafior, kapusta pekińska, brokuły, brukselka
czosnek. Warto pamiętać, że dla wydobycia interesujących nas substancji musi zostać zniszczona ich struktura, czyli muszą zostać zmiażdżone (czosnek), rozgotowane (brukselka, brokuł, kapusta) i dokładnie pogryzione i przeżute. Będą to także glony morskie, awokado (kwasy Omega 3), pomidory poddane obróbce termicznej – likopen (pomidory duszone w oliwie), bakłażan, karczochy, lucerna, pietruszka, por, seler, sałata, szpinak, czerwone owoce -maliny, jagody, wiśnie, arbuz, winogrona, poziomki, żurawina, borówki, ale także umiarkowane ilości czerwonego wina (resweratrol), owoce takie jak cytrusy – grejpfruty, ananas, mango, kiwi, brzoskwinie, jabłka, gruszki, zielona herbata, w niewielkich ilościach orzechy, orzechy pekan przyprawy takie jak imbir, goździki, kurkuma (w połączeniu z czarnym pieprzem) czy anyż.
Przykładowe dzienne dawki produktów zalecanych w profilaktyce nowotworów
Brukselka ½ miseczki
Brokuły, kalafior ½ miseczki
Kapusta ½ miseczki
Cebula ½ miseczki
Czosnek 2 ząbki
Szpinak ½ miseczki
Przecier pomidorowy 1 łyżka
Kurkuma 1 łyżka
Czarny pieprz ½ łyżeczki
Maliny, jeżyny, jagody, borówki ½ miseczki
Suszone żurawiny ½ miseczki
Winogrona ½ filiżanki
Zielona herbata –napar 3 szklanki
Czerwone wino 1 kieliszek
Gorzka czekolada 40g
Lista zaleceń prowadzi nas prostą drogą do pomysłu na drugie śniadanie – koktajlu antyrak.
Połączenie składników może wydać się nieco dziwne, ale jest… zaskakujące, smaczne i sprawdzone.
Na jedna porcję 4-5 sporych brukselek, gruby plasterek imbiru, łyżka siemienia lnianego, pól „patyczka” selera naciowego, 2 pomarańcze , 2 łyżki mrożonych malin.
Siemię należy zmielić, dorzucić imbir, seler i brukselki (trzeba przekroić na ćwiartki i wyciąć głąb) – zmiksować, dodać świeżo wyciśnięty sok z pomarańczy . Ponownie zmiksować, dodać maliny i zmiksować. Gęstość regulujemy niegazowaną wodą mineralną. Można dodać ćwiartkę jabłka czy plaster ananasa.
Zdrowego Nowego Roku!
Źródło: „Naturalne substancje w profilaktyce nowotworów” prof. dr hab. Marek Naruszewicz, „Ocena występowania niedożywienia u chorych z nowotworami złośliwymi przewodu pokarmowego” Antoni M. Szczepanik, Elżbieta Walewska, Lucyna Ścisło, Maria Kózka, Stanisław Kłęk, Antoni Czupryna, Jan Kulig, „Problem niedożywienia u chorych na nowotwory” Anna Tokajuk, Halina Car, Marek Z. Wojtukiewicz, „Żywienie człowieka” pod red. Jan Gawęcki