W poprzednim wpisie, przy okazji posiłku dla mózgu, wspomniałam o wielonienasyconych kwasach tłuszczowych, znanych bardziej jako kwasy Omega 3, czy 6. Skąd ta nazwa? Otóż wynika z budowy cząsteczki. W kwasach wielonienasyconych występuje między atomami węgla więcej niż jedno wiązanie podwójne (w Omega 3, przy trzecim atomie węgla, Omega 6 przy szóstym). Z reguły tłuszcze, które zawierają znaczne ilości tych kwasów, w temperaturze pokojowej mają konsystencję płynną.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe dzielimy na kwasy Omega 6 i Omega 3.
Omega 6 to kwasy linolowy i arachidowy, Omega 3 kwas linolenowy oraz kwasy EPA (eikozapentaenowy) i DHA (dokozaheksaenowy).
NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe) to bardzo ważne, niezbędne dla naszego organizmu substancje. W dodatku organizmowi musimy je dostarczyć z pożywieniem, ponieważ nie posiadamy enzymów, które umożliwiłyby nam syntezę tych substancji. Uczestniczą one w prawidłowym wzroście i rozwoju organizmu, tworzeniu błon komórkowych, transporcie lipidów, wpływają na stan skóry, uczestniczą w produkcji hormonów tkankowych (leukotrienów, prostaglandyn, prostacyklin, tromboksanów), które regulują stan naczyń krwionośnych, agregację płytek krwi, skurcze mięśni gładkich oraz procesy zapalne, obniżają poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi, działają przeciwmiażdżycowo, zapobiegają nadciśnieniu oraz zakrzepom krwi w naczyniach krwionośnych, są substratem błon biologicznych (Omega 3), pomagają w terapii chorób autoimmunologicznych.
Skąd pozyskujemy wielonienasycone kwasy tłuszczowe? Źródłem kwasów Omega 3 są tłuste ryby morskie(łosoś atlantycki, makrela, śledź, szprot i sardynki), tran, oleje lniany, sojowy, rzepakowy, nasiona lnu i orzechy włoskie, a także niektóre algi. Kwasów Omega 6 dostarczają oleje roślinne: winogronowy, słonecznikowy, kukurydziany, ogórecznika czy olej z wiesiołka, a także orzechy i nasiona. Istotna jest proporcja spożywanych kwasów Omega 3 do Omega 6. Prawidłowa to 1:3 lub 1:4. To ważne, ponieważ kwasy Omega 6 mają, w nadmiarze, działanie prozapalne, a kwasy Omega 3 przeciwzapalne.
Jakie działanie wykazują NNKT?
Wpływają korzystnie na:
- schorzenia sercowo – naczyniowe (obniżają ciśnienie tętnicze, a także wykazują działanie przeciwarytmiczne i obniżają ryzyko nagłego zgonu sercowego), działanie to wynika z wpływu kwasów Omega 3 na wydzielanie sodu, produkcję rozkurczowych i przeciwzapalnych eikozanoidów, co w efekcie powoduje rozkurcz naczyń i poprawia pracę tętnic
- powstrzymanie rozwoju choroby nowotworowej (Omega 3), kwas DHA przyczynia się np. do samozniszczenia komórek nowotworowych okrężnicy oraz redukuje wzrost komórek nowotworowych gruczołu sutkowego, EPA i DHA wpływają także na prostaglandyny w komórkach nowotworowych pluc, z kolei kwas ɣ-linolenowy (Omega 6) również wykazuje pewne działanie przeciwnowotworowe, zwiększając podatność komórek nowotworu piersi na radioterapię, czy wydłużając czas przeżycia u pacjentów z nowotworem trzustki czy mózgu
- prawidłowy rozwój siatkówki i mózgu – kwasy Omega 3 wchodzą w skład struktury neuronów budujących siatkówkę oka, w tym jej część – plamkę żółtą. Najczęstszą przyczyną utraty wzroku u osób po 50 roku życia w krajach wysokorozwiniętych jest właśnie zwyrodnienie plamki żółtej
- leczenie atopowego zapalenia skóry – powiązane jest z zaburzonym metabolizmem kwasu linolowego. Spożycie odpowiednich ilości kwasów Omega 6 może przyczynić się do złagodzenia tego schorzenia, np kwas linolowy, czy ɣ-linolenowy mogą zmniejszać świąd, wzmacniają też skuteczność leczenia farmakologicznego sterydami,
- chorobę Crohn’a
- reumatoidalne zapalenie stawów – kwasy Omega 3 umożliwiają zmniejszenie sztywności porannej oraz liczby tkliwych stawów w badaniu fizykalnym
- zapobieganie wystąpieniu, czy też spowalnianie objawów demencji, wpływając na utrzymanie funkcji poznawczych oraz łagodząc objawy otępienia (np. w chorobie Alzheimera)
Jeżeli dwa razy w tygodniu będziemy spożywać ryby morskie, dostarczymy naszemu organizmowi dawkę dzienną na poziomie 500 mg kwasów Omega 3. W przypadku wystąpienia niektórych schorzeń, dawka ta może wynieść 2 – 4 g. Przy czym ważna jest prawidłowa proporcja. Nadmierna ilość kwasów tłuszczowych Omega 6, powyżej 10% całkowitej energii może zaburzać metabolizm kwasów Omega 3, a tym samym prowadzić do stanów zapalnych, a w konsekwencji, nowotworów.
Niedobór kwasów tłuszczowych (głównie DHA) powoduje zaburzenia widzenia, upośledzony rozwój intelektualny oraz upośledzenie spermatogenezy.
Źródło: „Rola niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz ich znaczenie w wybranych schorzeniach”, materiały wlasne